Gmina Góra Kalwaria

W Górze Kalwarii odsłonięto uroczyście tablicę pamiątkową poświęconą 101 uczestnikom Powstania Warszawskiego, którzy byli związani z gminą Góra Kalwaria. – W ratuszowych podcieniach miejscowi powstańcy wychodzą z cienia – podsumował podczas ceremonii burmistrz Arkadiusz Strzyżewski.

W upalną niedzielę 25 sierpnia przed zabytkowym ratuszem, na którym umieszczono tablicę z brązu z okazji 80. rocznicy wojennego zrywu, licznie zgromadzili się mieszkańcy i goście – w tym kilkudziesięcioro przedstawicieli rodzin powstańczych. Bliscy uczestników powstania z 1944 roku przyjechali m.in. z Krakowa, Świebodzina w Lubuskiem, spod Zamościa i Wałbrzycha.

OD TERAZ POD RATUSZEM

Gościem honorowym był jeden z upamiętnionych powstańców warszawskich, kpt. Henryk Edward Piotrowski, który urodził się i obecnie mieszka w Warszawie, ale przez prawie pięć dekad był mieszkańcem naszej gminy: Baniochy i Łubnej. Pod pseudonimem Edek, mając 14 lat, walczył z niemieckim okupantem na Czerniakowie w szeregach Zgrupowania AK „Kryska”. To on dokonał odsłonięcia tablicy, razem z burmistrzem Arkadiuszem Strzyżewskim oraz Grażyną Twardowską jako przedstawicielką rodzin uczczonych bohaterów. Pani Grażyna, mieszkanka Warszawy, jest córką Szymona Gawarkiewicza ps. Sten, dowódcy kompanii, która z naszej gminy wyruszyła z odsieczą dla walczącej stolicy i z 18 na 19 sierpnia starła się z Niemcami w Wilanowie. Tuż po oficjalnym zaprezentowaniu nowego miejsca pamięci rekonstruktorzy z Grupy Historyczno-Edukacyjnej Szare Szeregi spod Piaseczna oddali salwę armatnią, a następnie tablicę poświęcono i złożono pod nią kwiaty.

Akt odsłonięcia poprzedziły przemówienia. – Dzisiaj wydobywamy z niepamięci lokalnych żołnierzy Powstania Warszawskiego. Ta tablica to dowód naszej wdzięczności. I podziwu względem powstańców. To trwały ślad naszego szacunku – oznajmił burmistrz Strzyżewski. Jak podkreślił, teraz miejscowe rocznice wybuchu powstania będą organizowane właśnie przed ratuszem (dotychczas pierwszego sierpnia spotykaliśmy się pod kamieniem poświęconym por. Janowi Białkowi, który należał do Armii Krajowej, ale został zamordowany przez niemieckiego okupanta dwa lata przed warszawskim zrywem). 

Wyjątkowo podniosłą część uroczystości stanowiło odczytanie listy 101 uczestników zrywu. Nazwiska swoich bliskich usłyszały m.in. Barbara Sroczyńska, żona Janusza Sroczyńskiego ps. Szczupak, i Maria Burzanowska, siostra poległego Kazimierza Kuka ps. Janek. Po ceremonii zgromadzeni mogli zapoznać się z plenerową wystawą „Powstali. To ich twarze” autorstwa Roberta Korczaka, pracownika naszego urzędu gminy, przedstawiającą zdjęcia lokalnych powstańców (plansze nadal stoją na rynku – zapraszamy).

Większość upamiętnionych na ratuszu to osoby urodzone w mieście Góra Kalwaria i okolicznych sołectwach. Część z nich spędziła na tym terenie dzieciństwo lub młodość, część mieszkała tutaj przez całe życie. Drugą grupę stanowią osoby, które do naszej małej ojczyzny się sprowadziły. Jedne z nich spędziły tu okupację, inne zostały na stałe. Postanowiliśmy upamiętnić również tych kilkoro powstańców, którzy nie mieszkali wprawdzie w obecnej gminie Góra Kalwaria, ale tu znajdują się ich groby lub mogiły symboliczne.

Tylko dwoje lokalnych uczestników powstania doczekało utworzenia miejsca pamięci w naszym mieście. Oprócz Henryka Edwarda Piotrowskiego żyje warszawianka Marianna Deczewska (z domu Bączkowska), urodzona w Sobikowie. Stuletnia pani porucznik, która nosiła pseudonim Wichura, nie mogła wziąć udziału w uroczystości. Spośród 101 osób biorących udział w zrywie nie przeżyło go 14. Na cmentarzach w gminie Góra Kalwaria, czyli w Górze Kalwarii, Baniosze, Czersku i Sobikowie, znajdują się groby i mogiły symboliczne 38 powstańców.

TO NIE KONIEC POSZUKIWAŃ

Propozycję, aby upamiętnić powstańców warszawskich, wysunął burmistrz Arkadiusz Strzyżewski. Wystąpił o akceptację do Rady Miejskiej. W październiku 2021 roku radni jednogłośnie opowiedzieli się za realizacją pomysłu. Następnie burmistrz powołał zespół doradczy złożony z lokalnych pasjonatów historii, reprezentujących różne środowiska. Wspólnie ustalono formę, treść i lokalizację miejsca pamięci. Kolejnym krokiem było zarezerwowanie przez samorząd funduszy na przedsięwzięcie.

Piękną, nietuzinkową tablicę pamiątkową wyrzeźbiła Ewa Fleszar z Tuchowa pod Tarnowem. Ona również, razem z mężem Romanem, stworzyła projekt dzieła. Miejsce pamięci składa się z płyty z główną treścią oraz z tabliczek (cegieł tworzących mur) z imionami, nazwiskami i pseudonimami. Płaskorzeźby przedstawiają powstańców zarówno na tle Warszawy, jak i podwarszawskich lasów. Podczas obchodów rocznic wybuchu powstania zapewne będziemy umieszczać w podcieniach kolejne tabliczki-cegiełki. Dodajmy, że odlew wykonała tarnowska pracownia Arkadia.

Oto owa główna treść:

Pamięci uczestników Powstania Warszawskiego
związanych z gminą Góra Kalwaria

W 1944 roku walczyli z niemieckim okupantem,
narażając życie dla przyszłych pokoleń.

Pamiętajmy o ich patriotyzmie i męstwie

W 80. rocznicę zrywu – mieszkańcy gminy Góra Kalwaria

1 sierpnia 2024 r.

Listę lokalnych powstańców warszawskich sporządził wspomniany Robert Korczak. Poszukiwania uczestników zrywu oraz ich danych, wizerunków i rodzin trwały mniej więcej cztery lata. Listę powstańców, a także formę, treść i lokalizację miejsca pamięci zaakceptował Instytut Pamięci Narodowej.

Dziękujemy wszystkim za wsparcie w poszukiwaniu informacji o lokalnych powstańcach i w poszukiwaniu ich bliskich. Dziękujemy za przekazanie materiałów dotyczących powstańców, zwłaszcza zdjęć. Jeśli posiadają Państwo informacje na temat upamiętnionych lub pragną zgłosić osobę, o której nazwisko należałoby uzupełnić miejsce pamięci, prosimy o kontakt: Urząd Miasta i Gminy Góra Kalwaria, tel. 22 484 33 52.

A oto lista powstańców, których upamiętnia tablica:

Zdzisław Tadeusz Andziak „Sęp”

Tadeusz Augustyniak „Miraż”

Roman Bączek „Karaś”

Marianna Bączkowska „Wichura”

Stefan Bączkowski „Dziób”

Bolesław Bąk „Szlak”

Leon Bąk „Doktur”

Stanisław Bąk „Burza”

Stanisław Bąk „Niedźwiedź”

Mikołaj Marian Borowiecki „Hrabia”

Roman Borowski „Roman”

Ryszard Celejewski „Firma”

Władysław Certowicz „Żaba”

Józef Chodorowski „Wernyhora”

Stanisław Choiński „Choina”

Arkadiusz Czerwoniec „Czar”

Andrzej Czumer „Saper”

Janusz Maciej Dąbrowski „Obmas”

Jadwiga Deczewska „Rusałka”

Mikołaj Władysław Dobrzyński „Duży”

Stanisław Dyniewski „Anglik”

Zdzisław Dziedzic „Dąbrowski”

Henryk Frankowski „Florian”

Mieczysław Gajek „Rdzeń”

Szymon Gawarkiewicz „Sten”

Andrzej Getner „Wir”

Alicja Golik „Hanka”

Alicja Góralczyk „Żonkila”

Wiesław Grochowski „Ano”

Józef Grudzień „Kuba”

Józef Gruszka „Twardy”

Edmund Ignacak „Brzoza”

Stanisław Janiszewski „Wiewiórka”

Antoni Jeziorski „Jeż”

Tadeusz Jobda „Ryś”

Marta Kabulska „Nadzieja”

Wojciech Kędzierski „Włodzimierz”

Feliks Knotek „As”

Władysław Józef Kopyt „Łącki”

Piotr Kowalski „Pepełek”

Henryk Kucharczyk „Sikora”

Zygmunt Kucharczyk „Kwadrat”

Kazimierz Kuk „Janek”

Józef Kwapisz „Dodek”

Irena Laskowska „Dziewanna”

Edward Lenarczyk „Kant”

Henryk Lewandowski „Kora”

Jan Łaszczyk

Roman Łaszczyk „Zając”

Marceli Majewski „Horyń”

Roman Maksymowicz-Raczyński „Max”

Franciszek Maliszewski „Lis”

Tomasz Tadeusz Marciniak „Sun”

Zbigniew Masłowski „Cepr”

Bolesław Matuszewski „Czarny I”

Bolesław Matysiak „Bolek II”

Andrzej Mikłaszewski „Stolarczyk”

Leokadia Molak „Krystyna”

Ryszard Mróz „Orzeł”

Józef Nowocień „Konrad”

Ludwik Obuchowicz „Janek”

Henryk Otulak „Lot III”

Mieczysław Pałyska

Henryk Edward Piotrowski „Edek”

Andrzej Piwowarski „Odra”

Henryk Płocharski „Orkan”

Feliks Pochłaniak „Grosz”

Józef Pochłaniak „Pomidor”

Zdzisław Jan Podczaski „Spokojny”

Aleksander Polkowski „Kolejarz”

Włodzimierz Przybylski „Gromicz”

Alfred Ptak „Lawina”

Henryk Rajczyk „Radwan”

Michał Rechnio „Michaś”

Mieczysław Rechnio „Mieczysław I”

Edward Sitek

Janusz Sroczyński „Szczupak”

Czesław Stańczyk „Bohun”

Władysław Staros „Wilk”

Janina Szczepańska „Danka”

Zbigniew Szczepański „Sienkiewicz”

Mieczysław Szymański „Jastrząb III”

Stanisław Tyka „Wrzos”

Mieczysław Walkiewicz „Grot”

Ryszard Wardak „Ryś II”

Stanisław Wiśniewski „Słupek”

Władysław Włodarczyk „Blondyn”

Tadeusz Wójcicki „Rozpylacz”

Joanna Wójcik

Kazimierz Wójcik „Krzysztof”

Tadeusz Wójcik „Gruszka”

Mieczysław Wyszogrodzki „Drzazga”

Zofia Helena Zamoyska „Hanka”

Ryszard Zaroń „Kosmyk”

Stanisław Zaroń

ks. Marcin Zdaniukiewicz MIC

Stanisław Ziemiński „Dziadek”

Stanisław Ziemiński „Sęp II”

Bolesław Żajewski „Hipolit”

Władysław Żawryd

Jan Żołnowski „Janek”