Dzień Edukacji Narodowej to dobra okazja, aby przywoływać postacie najdawniejszych odnotowanych uczniów miejscowych szkół, a więc tych pochodzących z Czerska i okolic, czyli z dawnej ziemi czerskiej.
Ci najwcześniej wzmiankowani pochodzą z początków XV wieku i byli to uczniowie szkółki parafialnej funkcjonującej przy drewnianym, a potem murowanym kościele św. Piotra, znajdującym się na terenie ówczesnego czerskiego grodu. Niektórzy z tutejszych uczniów, zaczerpnąwszy w Czersku pierwszych łyków przekazywanej tu wiedzy, postanawiali jednak na tym nie poprzestawać i kształcić się dalej. W XV w. pierwsi najświatlejsi wychowankowie i adepci zdobywania dalszej wiedzy podążali więc do Krakowa, gdzie w 1400 r. dzięki staraniom Władysława Jagiełły i jego małżonki Jadwigi udało się doprowadzić do odnowienia działalności założonego w 1364 r. przez Kazimierza Wielkiego Studium Generale zwanego popularnie Akademią i przekształcić je w uniwersytet. Jednym z tych, którzy tam wtedy podążyli, był Tomasz z Czerska.
Organizacja nauki na krakowskiej uczelni przedstawiała się wówczas w taki sposób, że najpierw podejmowano studia na Wydziale Sztuk Wyzwolonych (trwające dwa, trzy lata), a dopiero potem ci, który go ukończyli z tytułem bakałarza, mogli studiować dalej na tym wydziale albo na wydziałach prawa, medycyny lub teologii, próbując na nich zdobyć także tytuł mistrza. Na Wydziale Sztuk Wyzwolonych pobierano następujące nauki, które określano wtedy jako humanistyczne i przyrodnicze: retoryka, dialektyka, gramatyka, muzyka, arytmetyka, geometria i astronomia.
Nie wszyscy jednak korzystali z możliwości dalszego kształcenia, nierzadko pozostając przy tytule bakałarza sztuk wyzwolonych (jeśli go osiągnęli), który i tak zapewniał im później odpowiednio wysoką pozycję w środowiskach i społecznościach, do których trafiali po ukończeniu nauki w Krakowie. Wielu osiągało taką pozycję, nawet nie uzyskując tu żadnej promocji, legitymując się jedynie tym, że przez pewien czas tutaj studiowało. Badacze uważają, że tylko od 11 do 26% (w zależności od badanego przez nich semestru) podejmujących naukę na krakowskim uniwersytecie w XV w. uzyskiwało tytuł bakałarza, a późniejszy tytuł mistrza zdobywało zaledwie od 4 do 6% z nich. Najważniejszy – Wydział Teologii – kończyło zwykle zaledwie kilku z tych, którzy rozpoczynali naukę.
Żakiem, który ukończył Wydział Sztuk Wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego i w 1421 r. uzyskał tam promocję na stopień bakałarza, był Tomasz, syn Mateusza „de Czyrzsko”. Stało się to w okresie rektoratu Jakuba z Zaborowa. W bieżącym roku upływa więc 600 lat od daty tej jego bakalarskiej promocji. Ponieważ bakałarz był pierwszym ówczesnym akademickim stopniem naukowym, a studenci, którzy go uzyskiwali, nabywali jednocześnie prawo do nauczania, to można uznać, że byli oni protoplastami obecnych nauczycieli. Tomasza z Czerska śmiało można nazwać jednym z protoplastów tutejszych nauczycieli. Warto pamiętać o tym najdawniej odnotowanym miejscowym studencie ówczesnego Uniwersytetu Krakowskiego i późniejszym bakałarzu, i to nie tylko z okazji tej okrągłej tegorocznej rocznicy, lecz także corocznie obchodzonego Dnia Edukacji Narodowej.
Janusz Bielicki
ryc. widok Krakowa z 1493 r., rycina ze strony UMK
Wyświetlono: 589
